Soms loop je zomaar tegen iets mooi aan. Het foldertje ‘The Silent People’ in het rek bij een wildcentrum was zoiets. Opeens viel er een luikje in mijn hoofd open. Ooit las ik in een boek over het ‘stille volk’ van Finland. Het ging niet over een verdwenen of geteisterd volk, maar over een expositie van wel 1200 ‘mensen’, bedacht door kunstenaar Reijo Kela (1952).

We moesten voor de openlucht tentoonstelling twintig kilometer omrijden, maar dat vergeet je zodra je de parkeerplaats bij het stille volk, een indrukwekkend en haast bedreigend leger, opdraait. Wat een wonderlijk schouwspel is het! Twaalfhonderd ‘poppen’ met heel verschillende kleding, die elk half jaar ook weer in andere kledij gestoken worden. Je kunt zelfs kleding doneren, als je wilt dat het stille volk iets van jou draagt.

De hoofden zijn gemaakt van veenklei, de kruizen waarover de kleding gedrapeerd is, van hout. Als je tussen hen doorloopt, bekruipt je een vreemd gevoel. Ik merkte zelf dat ik de neiging had om doodstil langs hen heen te schuiven, eigenlijk zoals je op een begraafplaats rondloopt. De wind waaide en de kleren bewogen. Het leek even of ze tot leven kwamen. Maar verder was het muisstil. Wat wil dit volk tegen mij zeggen?

Volgens de kunstenaar moet je bij die vraag uitkomen. Op de vraag wat er met zijn kunstwerk bedoeld wordt, wil hij geen antwoord geven. Ieder mens moet dat zelfs formuleren. Het enige wat hij wil meegeven, is dat als je de hoofden en de kleding ervan afhaalt er slechts kruizen overblijven… Voor sommigen is dat een teken dat de kunstenaar het bedoeld heeft als eerbetoon aan de slachtoffers van de oorlog tussen de Finnen en de Sovjetunie in 1939 en 1940. Dat zou kunnen, maar dat maakt het ook meteen weer zo ‘gewoon’. Mij spreekt de gedachte wel aan dat je zelf in je hart moet vernemen, wat ‘het stille volk’ tot je te zeggen heeft.